اسکيزوفرني بيمارئي روان پریشانه( پسيکوتيک) با علت ناشناخته و تظاهرات متفاوت است که با علايم مثبت و منفي (نقص ـ deficit) مشخص مي‌گردد. اگرچه اسکيزوفرني يک اختلال شناختي نيست، ولي اغلب باعث نقص‌هاي شناختي مي‌شود. علايم اسکيزوفرني به شکل سوئي بر تفکر، احساس، رفتار و عملکرد اجتماعي و شغلي تأثير مي‌گذارد.
اين بيماري معمولاً مزمن است و دوره‌اي را که شامل يک مرحله پيش‌درآمد (prodromal)، يک مرحله فعال و يک مرحله باقي مانده است، دربرمي‌گيرد. مراحل پيش‌درآمد و باقي‌مانده با شکل‌هاي ضعيف‌شده علايم فعال مثل عقايد عجيب و تفکر سحرآميز و نيز نقص در مراقبت از خود و ارتباط‌هاي بين‌فردي مشخص مي‌شود.
اسکيزوفرني به‌عنوان يک اختلال مغزي شناخته شده، که با اختلال ساختماني و عملکردي همراه و در مطالعات تصويربرداري عصبي قابل رؤيت است و جزء ژنتيک آن هم در مطالعات دوقلوها مشاهده شده است.
تاريخچه
اسکيزوفرني براي اولين بار به شکل رسمي توسط روانپزشکي بلژيکي به‌نام بنديکت مورل (Bendict Morel) شرح داده شد که اين بيماري را جنون زودرس demence precoce ناميد.
اميل‌کرپلين (Emil Kraepelin) که يک روانپزشک آلماني بود، اصطلاح جنون جوانی dementia praecox را براي گروهي از بيماري‌هائي به‌کار برد که در نوجواني شروع و به زوال عقل ختم مي‌گردد.
یوگن بلويلر (Eugen Bleuler) روانپزشک سوئيسي اصطلاح اسکيزوفرني را معرفي کرد. هيچ علامت يا نشانه‌اي پانوگنوميک بيماري نيست، بلکه گروهي از يافته‌هاي مشخص نشان‌دهنده تشخيص مي‌باشد. اسکیزوفرنی یک بیماری مزمن، حاد و ناتوان‌ساز است. در حدود یک درصد جمعیت در طول حیاتشان دچار این بیماری میشوند.
شیوع سنی و جنسیتی • اسکیزوفرنی در مردان و زنان به یک نسبت وجود دارد.
• اسکیزوفرنی غالباً در مردان در سنین پایین‌تر، معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بیست سالگی، بروز می‌کند.
• اسکیزوفرنی عموماً در زنان در سنین بیست یا اوایل سی‌سالگی بروز می‌کند.
• کودکان بعد از 5 سالگی ممکن است دچار اسکیزوفرنی شوند امّا بروز آن قبل از دوران بلوغ بسیار نادر است.
علائم و نشانه‌های اولیه
– معيارهاي تشخيصي DSM-v براي اسکيزوفرني :
ملاک های تشخیصی اسکیزوفرنی
A . دو ملاک زیر (یا تعداد بیشتر)، هر یک برای مدت زمان قابل ملاحظه ای در طول دوره ۱
،) ماهه وجود دارند (یا کمتر اگر با موافقیت درمان شده باشد). حداقل یکی از اینها باید (۱) ،(۲) یا ( ۳) باشد
.۱ هذیان ها . ۲. توهمات . ۳. گفتار آشفته (مثل انحراف گفتار یا گسیختگی مکرر) . 4. رفتار بسیار آشفته یا کاتاتونیک . 5. نشانه های منفی (یعنی، کاهش ابراز هیجانی یا بی ارادگی) .
B . برای مدت زمان قابل ملاحظه ای از شروع اختلال، سطح عملکرد در یک یا چند زمینه عمده،مانند کار، روابط میان فردی، یا مراقبت شخصی به طور مشخصی زیر سطحی است که قبل ازشروع حاصل شده است (یا در صورتی که شروع در کودکی یا نوجوانی باشد، ناتوانی در
رسیدن به سطح مورد انتظار عملکرد میان فردی، تحصیلی، یا شغلی وجود دارد) .
C . علائم مداوم اختلال حداقل به مدت ۶ ماه ادامه می یابند. این دوره ۶ ماهه باید حداقل ۱ ماه نشانه ها را در برداشته باشد (یا کمتر اگر با موفقیت درمان شده باشد) که ملاک a رابرآورده کنند (یعنی، نشانه های مرحله فعال) و ممکن است دوره های مقدماتی یا باقیمانده
نشانه ها را شامل باشد. در طول این دوره های مقدماتی یا باقیمانده، علائم اختلال ممکن است فقط با نشانه های منفی یا با دو یا تعداد بیشتری نشانه ثبت شده در ملاک a به شکل ضعیف شده وجود داشته باشند (مثل عقاید عجیب و غریب، تجربیات ادراکی غیر عادی)
D . اختلال اسکیزوافکتیو و اختلال افسردگی یا دو قطبی همراه با ویژگی های روان پریشی منتفی شده اند، زیرا ) ۱( هیچ دوره افسردگی یا مانیک به طور همزمان با نشانه های مرحله فعال روی نداده اند، یا ) ۲( اگر دوره های خلقی در مدت نشانه های مرحله فعال روی داده باشند، در بخش کمتری از کل مدت دوره های فعال و باقیمانده بیماری وجود داشته اند .
E . این اختلال ناشی از تاثیرات فیزیولوژیکی مواد (مثل سوء مصرف مواد مخدر، دارو) یا بیماری جسمانی دیگر نیست .
F . اگر سابقه اختلال طیف اوتیسم یا اختلال ارتباط با شروع کودکی وجود داشته باشد، تشخیص اضافی اسکیزوفرنی فقط در صورتی داده می شود که هذیان ها و توهمات برجسته، علاوه بر نشانه های لازم دیگر اسکیزوفرنی نیز حداقل به مدت ۱ ماه (یا کمتر اگر با موفقیت درمان
شده باشد )وجود داشته باشند .
مشخص کنید اگر : از شاخص های روند زیر فقط باید بعد از دوره ۱ ساله اختلال و در صورتی که با ملاک های تشخیصی روند مغایر نباشند استفاده شود .
دوره اول، اکنون در دوره حاد: اولین جلوه اختلال، ملاک های تشخیصی توصیف کننده نشانه و زمان را برآورده می کند. دوره حاد، مدت زمانی است که در طول آن، ملاک های نشانه برآورده شده اند .
اولین دوره، اکنون در حالت بهبود نسبی: بهبود نسبی مدت زمانی است که در طول آن، بهبود بعد از دوره قبلی حفظ شده و ملک های توصیف کننده اختلال فقط تا اندازه ای برآورده شده اند .
اولین دوره، اکنون در حالت بهبود کامل: بهبود کامل مدت زمان پس از دوره قبلی است که طی آن نشانه های خاص اختلال وجود ندارند .
دوره های متعدد، اکنون در دوره حاد: دوره های متعدد را بعد از حداقل دو دوره می توان تعیین کرد (یعنی، بعد از اولین دوره، بهبود و حداقل یک برگشت) .
دوره های متعدد، اکنون در حالت بهبود نسبی
دوره های متعدد، اکنون در حالت بهبود کامل
مداوم : نشانه هایی که ملاک های تشخیصی نشانه اختلال را برآورده می کنند برای بخش عمده ای از دوره بیماری باقی می مانند، به طوری که دوره های نشانه زیر آستانه نسبت به کل دوره، خیلی کوتاه هستند.
نامشخص.
علائم زیر که به معيارهاي اميل کرپلين معروفند به طور شایع در اسکیزو فرنیا مشاهده میشوند :
• ـ اختلال در توجه و درک
• ـ توهم، به‌خصوص توهم شنوائي
• ـ افکار قابل شنيدن
• ـ تجارب حاکي از تحت نفوذ قرار گرفتن تفکر(مثل تله پاتی)
• ـ اختلال در جريان تفکر، بيشتر از همه شل شدن تداعي‌ها
• ـ اختلال در کارکرد شناختي و قضاوت
• ـ عاطفه سطحي
• ـ رفتار بيمارگون
•- کاهش سائقها وعلائق
• اطاعت‌پذيري اتوماتيک ( بیمار مثل یک ادم آهنی اطاعت پذیر است)
• پژواک‌گوئي، اکوپراکسي (تکرار گفتار و اعمال شخص روبرو)
• کنش‌نمائي
• جنون کاتاتونيکگاهی علائم را به صورت معيارهاي کورت اشنايدر طبقه بندی میکنند :
الف – علايم رده اول:
ـ افکار قابل شنيدن
ـ شنیدن صداهائي که با هم مشاجره يا بحث مي‌کنند
ـ شنیدن صداهائي که اظهارنظر مي‌کنند.
ـ تجارب جسمي انفعالي
ـ برداشت فکر(ممکن است بیمار فکر کند که در مغزش فکر تزریق میشود یا فکر دزدیده میشود) و تجارب ديگري که حاکي از تحت نفوذ قرار گرفتن فکر (علامت کاشت فکر در ابتدا جزء تجارب ديگر تحت نفوذ قرار گرفتن فکر قرار مي‌گرفت) است.
ـ پخش افکار (بیمار فکر می کند که افکارش پخش میشود)
ـ ادراک‌هاي هذياني
ـ هر تجربه ديگري که مربوط به اراده ساختگي (انفعالي)، عاطفه ساختگي و تکانه‌هاي ساختگي باشد.
ب – علايم رده دوم:
ـ اختلالات ديگر ادراکي
ـ انديشه‌هاي ناگهاني هذياني
ـ کلافگي
ـ تغييرات خلقي به شکل افسردگي و اوفوري (شنگولی)
ـ احساس ضعف هيجاني
و چندين علامت ديگر…
نگاه اسکیزوفرنیایی به اطراف
درک تحریف شده واقعیت
زندگی در دنیایی تحریف شده توسط توهّم و هذیان. فردی که اسکیزوفرنی دارد احساس ترس، اضطراب و گیجی می‌کند.
توهّم و خطای حسی توهّم و خطای حسی که در افرادی که دچار اسکیزوفرنی هستند شایع می‌باشند، باعث اختلال درک می‌گردند. بیمار ممکن است صداهایی بشنود که فعالیت‌های او را توصیف میکنند، با آن صداها به مکالمه بپردازد، صداها او را از یک خطر پیش رو آگاه سازند و یا حتی برای انجام کاری به او فرمان دهند.
هذیان
هذیان ممکن است زمینه‌های مختلفی داشته باشد. برای مثال، بیمارانی که نشانه‌های پارانویایی دارند – تقریباً یک سوم افرادی که دچار اسکیزوفرنی هستند- غالباً هذیان گزند و آسیب دارند. به عبارت دیگر، دارای این باورهای نادرست و غیرعقلانی هستند که دیگران در حال خیانت، حمله، مسموم کردن یا توطئه علیه آنها هستند. این بیماران ممکن است اعتقاد داشته باشند که خودشان و یا عضوی از خانواده یا یکی از نزدیکانشان در کانون این گزند و آسیب قرار دارند. به علاوه، هذیان خودبزرگ بینی، که باعث میشود فرد عقیده پیدا کند که آدم مهم یا معروفی است، نیز ممکن است در اسکیزوفرنی پدید آید.
رفتارهای اسکیزوفرنیایی شایع
• سوء مصرف مواد
• وابستگی به نیکوتین
• تفکر دارای اختلال
• شخصیت بی‌احساس
• رفتارهای متغیر (تغییر در رفتار ممکن است براثر انطباق دارویی باشد)