تصویر زیر تاثیر تربیت در زندگی را نشان میدهد. تعریف بنده از تربیت به این صورت است: تربیت یعنی انتقال داده ها( آموزش) با نهادینه کردن این داده ها در شخص یا بالفعل کردن پتانسیل بالقوه .البته در این تصویر نقش بسیار مهم ژنتیک فراموش شده است. شناسنامه روانی افراد به شدت به ژنتیک وابسته است و محیط و آموزش تنها عامل تاثیرگذار نیستند. تربیت انواع مختلف دارد از قبیل تربیت اجتماعی، اخلاقی، دینی،سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، عاطفی روانشناختی، جنسی. چهار نوع روش تربیت ذکر شده است:
1- سبک آمرانه: قوانین سفت و سخت و بدون انعطاف در خانواده که منجر به عزت نفس و اعتماد به نفس پایین فرد میشود.
2- سبک آسانگیر- مسامحه آمیز: فقدان حدود مشخص و خشونت غیرقابل پیش بینی والدین که سبب خوداتکایی پایین و اختلال کنترل تکانه میشود
3- سبک مسامحه آمیز- سهل انگارانه: عدم دخالت والد در تربیت کودک که منجر به ضعف خودگردانی و عزت نفس پایین کودک میشود.
4- سبک مقتدرانه- دوسویه : قوانین مشخص و محکم ولی مشارکت دادن فرزند در فضایی صمیمی و محبت آمیز که منجر به خوداتکایی و خود شکوفایی فرد میشود.
متاسفانه در اکثر خانواده ها سبک های اول ودوم سوم دیده میشود و سبک نوع چهارم خیلی کمتر وجود دارد که بستگی مستقیم با تیپولوژی شخصیتی والدین خانواده و کودکان( نوع تربیت قبلی والدین مخصوصا) هم دارد هرچند محیط و آموزش هم تاثیر مهمی در این مقوله دارند.
در تصویر دیده میشود کودک وقتی با سبک آمرانه بزرگ شود احتمال قوی نقش غیرفعال و پسیو در رابطه را میپذیرد و به دلیل همانند سازی نادرست با والد، همین الگو را در همسر خود جستجو میکند یعنی همسری مشابه والدین. البته داستان همیشه اینطور نیست و گاها ممکن است کودک روش معکوس تخریبی در پیش بگیرد و در بزرگسالی همین رفتار را در رابطه با همسر و دیگران تزریق کند. البته کودکی که تیپولوژی شخصیتی سالم داشته باشد و تا بزرگسالی هم ادامه یابد احتمالا اکثر این فشارهای ناشی از هوش هیجانی پایین والدین را با تطابق هوش هیجانی بالای خود خنثی خواهد کرد. بنابراین فقط احتمالات در این داستان حاکم است ولی احتمال نقش پسیو کودک در تربیت آمرانه از همه بیشتر است و متاسفانه اکثر والدین ایرانی حداقل در مطالعات موردی بنده در مطب و بیمارستان، از این سبک تربیتی استفاده میکنند که احتمالا در کودکی خود هم با این نوع تربیت بزرگ شده اند.
خانواده های عزیز! تربیت کودک یک هنر است. اصول سبک مقتدرانه دوسویه را یاد بگیریم تا کودک و بزرگسال و جامعه سالمتری داشته باشیم.
….نوشته : تورج شمشیری نظام 2/11/92……………….