آندروپوز یا یائسگی در مردان یک فرآیند طبی سالمندی و یک موقعیت فیزیکی شبیه یائسگی در زنان است که در سن 45 سالگی به بعد بروز می کند
در این فرآیند سطح هورمون تستسترون که یکی از اصلی ترین هورمون های مردانه (آندروژن ها) است به طور پیوسته کاهش می یابد و مرد علایمی نظیر گرگرفتگی، افسردگی و تغییرات خلق و خوی را تجربه می کند.علاوه بر فرآیند طبیعی سالخوردگی و افزایش سن عواملی نظیر برخی از بیماری های قلبی، استفاده طولانی مدت از برخی داروها، افسردگی، چاقی که بر تولید هورمون تستسترون تاثیر دارند می توانند آغاز کننده زودرس آندروپوزباشند.
در تاریخ پزشکی همواره سخنانی در مورد یائسگی مردان میانسال یافت می شود و اولین بار لفظ آندروپوز توسط اچ هالفورد(1813) و سپس توسط ای وارنر(1930) مطرح گشت و بیان شد تعدادی از مردان یک دروه یائسگی شبیه به آن چه در زنان است با یک شدت کمتر ولی با تداوم بیشتر را تجربه می کنند.در این زمینه تئوری هایی نظیر تئوری بیولوژیکی و تئوری روانی – اجتماعی مطرح گشت که به ترتیب بیان می دارند که تغییرات فیزیکی در مقدار هورمون های مترشحه بدن نقش دارند و سیستم روانی – اجتماعی و فشارهای روانی ایجاد کننده آندروپوز هستند.عللی نظیر از دست دادن اشتیاق به کار مانند اخراج از کار، تغییرات ناگهانی در همسر، از دست دادن فرصت های مناسب در زندگی و ناتوانی جسمی اثبات کننده این تئوری هستند.
تفاوت های یائسگی در مردان و زنان:
* یائسگی در زنان به دلیل کاهش تولید هورمون استروژن است در حالی که در مردان به دلیل کاهش تولید هورمون تستسترون است.
* بر خلاف خانم ها، مردان علایم مشخص نظیر کاهش یا قطع قاعدگی ندارند که ورود آن ها را به این مرحله نشان دهد.
* زنان در این دوره باروری خود را به طور کامل از دست می دهند در حالی که مردان هرگز باروری خود را به طور کامل در طی آندروپوز از دست نمی دهند.
* تولید هورمون کم می شود ولی هرگز قطع نمی گردد؛ گر چه ممکن است از میزان موفقیت باروری کاسته شود ولی با تولید اسپرم هم چنان به فرد اجازه داده می شود فرزندان سالمی را حتی در دهه 80 زندگی داشته باشند.
علائم آندروپوز
با افزایش سن و کاهش تدریجی هورمون تستسترون یک سری از تغییرات جسمی و روانی تحت عنوان سندرم پادام (PADAM Partial Androgen Deficit disorder in Ageing Men ) در بدن روی می دهد.
اصلی ترین علامت آندروپوز خستگی و بی حوصلگی است. افسردگی، خشم، افزایش تحریک پذیری و کاهش فعالیت جنسی از بارزترین علایم آن است.
به طوری که 80 درصد مردان، مشکل کاهش تمایلات جنسی دارند بطوریکه در 70 سالگی توانایی جنسی به 30% دوران جوانی میرسد. سر آلت بخاطر کاهش خونرسانی کم رنگتر شده و حساسیتش به محرک های جنسی رفته رفته کمتر شده و موهای ناحیه زهار هم میریزند به دلیل تصلب شرایین عروق آلت و عدم توانیی خونرسانی به اجسام غاری آلت و نیز کاهش حالت کشسانی این اجسام غاری، حدود 1 تا 2 سانتی متر از قطر آلت کاسته میشود.بیضه ها نیز 2 تا 3 سانتی متر از قطرشان کاسته میشود.همچنین نعوظ سفت آلت در سالمندی تبدیل به حالت قوسی شده و ممکن است نعوظ و دخول با درد همراه باشد. از دیگر علایم می توان به تغییر در اندام ها و کاهش توده ماهیچه ای بدن، گرگرفتگی، کاهش لذت از زندگی، کاهش حافظه و سطح کارآیی، تکرار ادرار به خصوص در شب، یبوست، کاهش قد، ریزش مو و وجود دردهای استخوانی اشاره کرد. اما لازم به ذکر است میل و رضایت جنسی زیاد کاهش نمی یابد چون این امر بیشتر به تجربه و شناخت فرد بستگی دارد نه تغییرات سالمندی
نقش تستسترون در بدن:
همان طور که بیان شد علت اصلی بروز آندروپوز کاهش سطح تستسترون در بدن است.
تستسترون در بدن عهده دار دو نقش اساسی است:
1- مسئول توانایی عملکرد جنسی مردان نظیر تولید و آزادسازی اسپرم، داشتن رفتار جنسی نرمال و شروع فعالیت جنسی.
2- ویژگی های جنسی ثانویه مانند توده ماهیچه ای بدن، موهای بدن، بم شدن صدا و حالت بدن.
بر همین اساس می توان گفت که کیفیت ژنتیکی اسپرم با افزایش سن کاهش می یابد و حتی در درمان های تلقیح داخل رحمی مورد استفاده در نازایی، میزان زمان لازم برای دستیابی به یک حاملگی با افزایش سن به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد.
لازم به ذکر است تستسترون در بدن به دو حالت آزاد و متصل به گلوبولین یافت می شود
رابطه بین هورمون استروژن و آندروپوز:
هورمون استروژن نوعی هورمون جنسی زنانه است که در دوران یائسگی زنان کاهش می یابد. تولید استروژن به مقدار کم در ساختار هورمونی بدن مردان، طبیعی است؛ چنان که زنان نیز تولید کمی از تستسترون در بدن خود دارند.
بدن مردان می تواند بخشی معینی از هورمون تستسترون را به استروژن تبدیل کند و در این میان از آنزیم آروماتاز کمک می گیرد.
استروژن برای مغز مردان بسیار سودمند است و هر چه قدر مرد پیرتر می شود تولید این آنزیم بالاتر می رود ولی اگر سطح هورمون استروژن غیر قابل کنترل شود با اثرات مردانه هورمون تستسترون رقابت می کند.
گفتنی است استروژن به شدت اثر تستسترون را کاهش می دهد و این عامل باعث افزایش خطر حمله قلبی و افزایش رشد سلول های پروستات می شود.
چاقی و آندروپوز، یائسگی در مردان
چاقی و آندروپوز:
در بسیاری از موارد، چاقی به خصوص در قسمت های شکمی به عدم تعادل هورمون های مردانه نسبت داده شده است. سلول های چربی حاوی تعداد زیادی آنزیم آروماتاز و استروژن هستند که در چربی تولید و ذخیره شده اند؛ سلول های چربی آنزیم آروماتاز را سنتنر کرده که سبب تغییر هورمون های مردانه به استروژن می شود. بنابراین افزایش چربی سبب می گردد سطح هورمون استروژن افزایش یابد.
تهدیدات زندگی مشترک در دوران آندروپوز:
* انجام کارهای خطرناک و مبالغه آمیز توسط مرد تا بتواند مردانگی اش را به خودش ثابت کند.
* مرد ممکن است افسرده، دچار شک و تردید و دلسردی و ناامیدی در زندگی گردد.
* ممکن است به طور موقت به دلیل شرایط مهم انگاشته شود و این حالت می تواند فرد را به سمت خیانت در زندگی سوق دهد.
* طلاق
درمان آندروپوز:
آندروپوز همانند یائسگی زنان دارای درمان است اما متفاوت.
این درمان ها عبارت هستند از:
درمان جایگزینی با هورمون تستسترون(TRT)، استفاده از تولیدات گیاهی، رژیم غذایی مناسب، حمایت های روحی از سوی خانواده و داشتن خواب کافی و فعالیت های ورزشی منظم.
درمان جایگزینی با هورمون تستسترون(Testosterone Replacement Therapy):
TRT از ابتدایی ترین درمان ها در آندروپوز است و هدف آن برگرداندن سطح تستسترون به مقدار طبیعی است.
این درمان تاثیر بالایی داشته و از علایم آندروپوز به شدت می کاهد. TRT به اشکال تزریقی، خوراکی و انواع ژل کاربرد دارد و در کل می توان گفت علاوه بر داشتن اثر محافظتی بر روی بیماری های قلبی، دیابت و کند ذهنی می تواند میل جنسی را افزایش داده، قوای بدنی را بهبود بخشیده و قدرت ماهیچه ای را افزایش دهد.
تولیدات گیاهی:
طبق تحقیقات انجام شده تولیدات گیاهی سطح تستسترون آزاد خون را افزایش داده و باعث ثبات آن می شوند؛ در نتیجه از علایم آندروپوز می کاهند.
همچنین این موارد به بدن کمک می کنند خود تولید طبیعی داشته باشد بدون این که احتیاجی به جایگزینی با منبع خارجی داشته باشد.
عصاره گزنه و آلوی آفریقایی دو گیاه مورد استفاده هستند. عصاره گیاه دارای منحصر به فرد ترین کارآیی است و در مورادی دیده شده است بهتر از سایر درمان ها جواب می دهد.
رژیم غذایی مناسب:
با توجه به برخی از علایم آندروپوز موارد زیر توصیه می شود: